మర్నాడు గిరి ప్రదక్షిణ అయినతరువాత సాయంత్రం రమణ మహర్షి ఆశ్రమానికి వెళ్ళాము. ఎంతో ప్రశాంతంగా ఉన్నదో!. చాలామందే అక్కడ ఉన్నా, వారెవరూ మాట్లాడటంలేదు గట్టిగా. అందుకని ఒక గౌరవ భావం మనలో వెంటనే ఏర్పడుతుంది. నేను ఆ ఆశ్రమాన్ని ప్రస్తుతం నడుపుతున్న విజయన్ అనే ప్రెసిడెంటు గారిని కలిసాను. పెద్దగా మాట్లాడలేదు కానీ, ఇంకొకరిని పిలిచి నాతో మాట్లాడమన్నారు. ఆ ఆశ్రమ చరిత్ర, వాటిగురించి కొద్దీ సేపు మాట్లాడి, అక్కడనించి రమణ మహర్షి ఉండిన గది - ఆయన నిర్యాణ స్థలం కూడా అదే - దాన్ని చూసాము. కింద ఫోటో చూడవచ్చు. దాని ఎదురుకుండానే రమణ మహర్షి తల్లిగారిసన్నిధానం, పక్కనే రమణ మహర్షి  సన్నిధానం  ఉన్నాయి.

సన్యాసులని ఖననం చెయ్యరు, పాతి పెడతారు. ఆ చోట పైన లింగం పెడితే సన్నిధానం అంటారు; తులసి కోట పెడితే బృందావనం అంటారు. ఈ రెండూ కూడాసన్నిధానాలే. తల్లి గారి  సన్నిధానం  మన గుడి లాగానే ఉన్నది. గర్భాలయం ముందు అంతరాలయం, ఆ ముందు ప్రజలు కూర్చోవడానికి సదుపాయం ఉన్నాయి. అక్కడ రమణ మహర్షి కూర్చుని ఉన్న శిల్పం ఉన్నది. చాలా కళగా ఉన్నది. అక్కడ ఒక ఫలకంపైన రమణులవారు తన 16వ ఏట సన్యసించి, ఎలా సిద్ధి పొందిందీ కథనం రాసి ఉన్నది. వచ్చిన వాళ్లంతా శ్రద్ధగా ఈ ఫలకం చదవడం నేను గమనించాను. ఆవిడ  సన్నిధానంలో చక్కగా పూజలు జరుగుతున్నాయి. ఎంతో శుభ్రంగా ఉన్నది ఆ ప్రదేశమంతా.

ఇక్కడ నించి రమణ మహర్షి సన్నిధానానికి ఒక ద్వారం ఉన్నది. అంటే రెండు సన్నిధానాలు పక్క పక్కనే ఉన్నాయన్నమాట. అయితే రమణ మహర్షి సన్నిధానం వేరే విధంగా ఉంటుంది. మామూలుగా మన గుళ్ళలాగా ఉండదు. పెద్ద హాలు. ముందరఅంతా ఖాళీగా ఉంటుంది. వచ్చిన వాళ్లంతా అక్కడ కూర్చోవడానికి వీలుగా. హాలుకి వెనక పక్క ఒక పెద్ద - అంటే 25 అడుగుల చతురస్రమైన వేదిక రెండడుగుల ఎత్తుతో ఉన్నది. ఆ వేదిక మధ్యన ఒక లింగం ప్రతిష్టించబడి ఉన్నది. దాని వెనకాల రమణ మహర్షి తలా, భుజాలు మాత్రమే ఉన్న విగ్రహం ఉన్నది. దాని వెనకాల ఆయన పెద్ద చిత్తరువు, ఆశ్రమం చిత్రం వగయిరాలున్నాయి. ఈ లింగం పెద్దది కాదు, కానీ చాలా అందంగా ఉన్నది. వెనక ఒక తోరణం లాగా ఉన్నది. ఇది మకర తోరణంలాగా లేదు కానీ, మొత్తానికి వెండితో చేసిన తోరణం అనిపించింది. అక్కడ సాయంత్ర సేవకి నిర్మాల్యం తీసేసారు. ఆ తరువాత లింగానికి అభిషేకం మొదలు పెట్టారు. మొదట పురుష సూక్తం, తరువాత నారాయణ సూక్తం, దుర్గా సూక్తం, శ్రీసూక్తం, సన్యాసం యోగం, ఆఖరికి మంత్ర పుష్పంతో అభిషేకం పూర్తి చేసి, మాముందే అలంకారం   అద్భుతంగా చేసారు. అన్నీ పుష్పాలతో ఎంత బాగా చేశారో! అసలు ఆ వేద పారాయణ అంత బాగా చెప్పడం నేను ఇంతకు  ముందు వినలేదు.  అందరూ ఒకే వరవడిలో ఒకే గతిలో ఎంతో స్పష్టంగా, ఏక కంఠంతో చెపుతున్నారు. వారంతా చిన్న వాళ్ళే. అందరూ చక్కగా సాంప్రదాయ దుస్తులు మాత్రమే ధరించి, ఎంతో భక్తిగా చేస్తున్నారు. అలాంటి దృశ్యం చూసి మనం ప్రభావితులం కాకపొతే మనలో ఎదో లోపం ఉన్నదన్న మాటే. అక్కడ ఎంతోమంది పాశ్చాత్త్యులు కూడా ఉన్నారు. ఈ ప్రక్రియ ఐందాకా, ఆ తరువాత కూడా వచ్చిన వాళ్లంతా ఆ వేదికకి ప్రదక్షిణం ఎన్ని  సార్లు కావాలంటే అన్ని సార్లు తిరుగుతున్నారు. కొందరు ఆ అభిషేక జలాన్ని వేదిక నించి కింద పడే టప్పుడు తీసుకుని భక్తిగా పుచ్చు కుంటున్నారు. వచ్చిన వాళ్లలో 15 ఏళ్ల నించి 90 ఏళ్ళ దాకా మగా, ఆడా ఉన్నారు. వీరందరిపైనా రమణుల ప్రభావం ఎంత ఉన్నదో తెలిసి పోతూనే ఉన్నది. ప్రసిద్ధ గాయకులట, వారెవరో నాకు తెలియదు. ఏమీ ఆర్భాటం లేకుండా వచ్చి అక్కడ నిలుచుని రెండు కీర్తనలు పాడి వెళ్లిపోయారు. కొంత మంది భజన మొదలు పెట్టారు, అందరూ అందుకున్నారు. ఏది చేసినా ప్రశాంతంగా చేస్తున్నారు. వాతావరణం ఎంతో శాంతంగా ఉన్నది. రమణులు ముముక్షువు. జీవన్ముక్తులు. వారి ప్రభావానికి వారి ఉపాధితో పనిలేదు కదా?