ఈ కోతి మనసు గురించి ఇప్పుడోసారి ఆలోచిద్దాం. కళ్ళు చూడగలవు, చెవులు వినగలవు, రుచి తెలియాలంటే నాలుక కావాలి. స్పర్శ తెలియడానికి చర్మం, వాసన తెలియడానికి ముక్కూ కావాలి. అయితే ఈ ఐదు పనులూ కూడా మనసు ఒక్కటీ చేయగలదు. ఉదాహరణకి ఎవరో వచ్చి మీ వీపుమీద చేయి వేసారనుకోండి. వేసినది చేయి దానికి అయిదువేళ్ళు ఉన్నాయి అని ఆ చేయి కనిపించకపోయినా మీకెలా తెలుస్తోంది? పోనీ ఫలానా ఊర్లో అమ్మే – కాకినాడ కాజా అనుకుందాం – బాగుంటుందని మీరోసారి తిన్నా, రెండు మూడేళ్లకి కూడా ఆ రుచి ఎలా మనసులో ఉంది? ఆ పేరు వినగానే నోరు ఎందుకు ఊరుతోంది? అది మనసు ప్రభావం. అందువల్ల మనకి ఏది కావాల్సినా అది మనసుతో చేయవచ్చు. ఈ మనసుని అధీనంలో ఉంచుకుంటే మనంతటి వాడు లేడు, ఉంచుకోకపోతే పిచ్చాసుపత్రిలో జేరనూ వచ్చు. ఏ మనస్సుతో పని చేస్తున్నాం అనేది ముఖ్యం కానీ ఏమి ఇస్తున్నాం, ఎంత ఇస్తున్నాం అనేవీ ఏనాడు ముఖ్యం కాదు. ఏడుస్తూ ఎంత ఇచ్చినా అది నిరుపయోగమే అవుతుంది. అందువల్ల ఇచ్చేటప్పుడు మనసు సంతోషంగా ఉంచుకుని ఇవ్వాలి. భవతు భవదర్దం మమ మనః అనేదానికి అర్ధం ఇదే.

ధ్యానానికి మనసు కేంద్రీకరించాలి కదా? దానికోసం ముందు ఆ మనసు శుభ్రంగా ఉండాలి. లేకపోతే కళ్ళు మూసుకుంటే కనిపించేది భగవంతుడు కాదు. దానికోసం అనేకానేక పద్ధతులు బయటకొచ్చాయి. ముఖ్యంగా చెప్పుకోవాల్సినవి నాలుగు రకాల యోగాలు – భక్తి, కర్మ, జ్ఞాన, ధ్యాన యోగాలు. యుగాల క్రితం మనిషి అనేక వేల సంవత్సరాలు జీవించగలిగి ఉండేవాడు – ఎక్కువ ఆయుర్దాయం వల్ల. అప్పుడు హిరణ్యకశిపుడూ, రావణాసురుడూ చేసినట్టు వేల ఏళ్ళు తపస్సు/ధ్యానం చేసి ఏదో ఒకటి సాధించేవారు. ఈ ధ్యానయోగం కష్టమైనది, మనసు అనేకానేక రోజులు భగవంతుడి మీద ఉంచాలి కనక.  ఈ కలికాలంలో నూరేళ్ళు బతకడమే గొప్ప కనక ఏం చేయాలి? భక్తి యోగం సులభం – దేవుడి మీద భక్తి ఉంటే చాలు. సర్వకాల సర్వావ్యవస్థలలోనూ శరణాగతి ఉంటే అదొక్కటే చాలు. పోనీ ఇది సులభమేనా అంటే మన కోరిక తీరితే ‘ఆహా, భగవంతుడు ఎంత దయామయుడు’ అనడం, కోరిక తీరకపోతే ‘భగవంతుడికి పక్షపాతం ఉంది, నా పొరుగువాడికి మంచి జరిగి నాకు ఇలా అయింది’ అని ఆయన్ని తిట్టుకోవడం మన అలవాట్లు కదా? ఆ రెండు విధాలు మానుకోవాలి.

కర్మ యోగం చేసేవాడి పనేమిటి అయితే? ఏ పని చేసినా ఆ పని చేయడం కోసమే చేయాలి కానీ దాని ఫలితం కోసం చేయకూడదు. అప్పుడది నిష్కామ కర్మ అవుతుంది. నిష్కామ కర్మ అంటే కామం/కోరిక లేకుండా చేయడం. అప్పుడా కర్మ వల్ల మనకి మలినం అంటుకోదు. జ్ఞానయోగం లో ఉన్నది మరో విధం. దీని ప్రకారం ప్రపంచంలో ఉన్నది బ్రహ్మం, భగవంతుడు తప్ప మరొకటి ఏమీ లేదు. అందువల్ల ఈ జ్ఞానయోగులు అవలంబించే సూత్రం ‘నేతి, నేతి’ అంటారు. అంటే ‘ఇది కాదు, ఇది కాదు’ అని. మనం ఓ పువ్వో, కాయో ఏది చూపించినా ఈ జ్ఞానయోగులు  ఏమంటారంటే – ఇది బ్రహ్మం కాదు. ఒకటి గమనించారా? వాళ్ళు చెప్పేది  ఇది పువ్వు కాదు, అది కాయ కాదు అని మాత్రమే. అన్నీ బ్రహ్మమే కదా అటువంటప్పుడు పువ్వు ఎక్కడుంది, కాయ ఎక్కడుంది? ఏదీ లేదు బ్రహ్మం తప్ప. అది జ్ఞానయోగుల పద్ధతి. అలా ప్రపంచంలో బ్రహ్మం తప్ప మరొకటి ఏదీ లేదు.

ఇంతకీ ఏ దారిలో వెళ్ళాలని నిర్ణయించుకున్నా మొత్తానికి చేయాల్సినది – మనసు కేంద్రీకరించడం. దీనికి రమణ మహర్షి చెప్పేది వింతగా ఉంటుంది. ఒకాయన అడుగుతారు రమణులని – భగవంతుడిని ఎక్కడ చూడాలి, ఆయన ఎక్కడ ఉన్నాడు? దీనికి రమణుల సమాధానం ఏమిటంటే, “భగవంతుడి గురించి నీకెందుకయ్యా, ముందు నువ్వు ఉన్నావా లేదా అనేది చూసుకో.” ఈ వింత సమాధానానికి వివరణ చూద్దాం.

పెద్ద అగ్ని గుండం ఉందనుకోండి. అందులోంచి మీరో పుల్ల పెట్టి వెలిగించి చిన్న నిప్పురవ్వ తెచ్చుకున్నారు మీ ఇంటికి. ఆ నిప్పురవ్వతో మీ ఇంట్లో కుంపటి వెలిగించుకోవచ్చు కదా? పెద్ద అగ్నిగుండంలో నిప్పు ఊర్లూ, దేశాలూ కాల్చగలదు. అలాగే మీరు తీసుకొచ్చిన చిన్న నిప్పు రవ్వ పెద్దది చేసి దాంతో కూడా ఊర్లూ దేశాలూ కాల్చవచ్చు. ఈ నిప్పు రవ్వ వెనక్కి తీసుకెళ్ళి ఆ అగ్ని గుండలో పారేసారనుకోండి, రెండూ కలిసి అదే నిప్పు కదా? అలాగే అక్కడనుంచి ఎత్తుకొచ్చిన నిప్పుకీ అక్కడ ఉన్న నిప్పుకీ ఏమీ భేధం లేదు. ఇది మనకి అన్వయించి చూసుకుంటే ఆ పెద్ద అగ్ని గుండం విశ్వం అంతటిలోనూ ఉన్న బ్రహ్మం. మనం తెచ్చుకున్న నిప్పురవ్వ – అది పరమాణువు అంత చిన్నదైనా సరే – మనలో ఉండే చైతన్యం/బ్రహ్మం. ఈ చైతన్యం విశ్వవ్యాపితమైన బ్రహ్మంలో కలిపితే అది కూడా పూర్ణ బ్రహ్మం. అక్కడనుంచి కొంచెం వేరేగా తీసుకొచ్చినప్పుడు కూడా ఆ విశ్వం లో ఉన్న బ్రహ్మం అలాగే ఉంది. ఇదే మనం  చెప్పుకునేకునే ఉపనిషత్ శ్లోకం.